Tổng quan về bụi mịn và sức khỏe từ A-Z

Những ngày đầu năm 2019, hàng loạt đô thị lớn ở châu Á nói chung và ở Việt Nam nói riêng lâm vào tình trạng ô nhiễm không khí do mật độ bụi mịn tăng cao. Có thể nói, đây là một vấn nạn ở hầu hết tất cả các thành phố lớn trên thế giới. Trung tâm Quan trắc môi trường Việt Nam nghiên cứu cho biết; nồng độ bụi PM 2.5, PM 10, PM 1.0 trung bình trong không khí ở Hà Nội và TP Hồ Chí Minh đang vượt mức tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế thế giới WHO; và có xu hướng duy trì ở ngưỡng cao, gây nguy hại đến môi trường và sức khỏe con người ở mức báo động. Vậy PM 2.5, PM 10, PM 1.0 là gì và tác hại ra sao?

1. Định nghĩa về Bụi, Bụi mịn, Bụi PM 2.5, Bụi PM 10, Bụi siêu mịn PM 1.0.

Bụi là một hỗn hợp phức tạp chứa các hạt vô cơ và hữu cơ ở dạng lỏng hoặc rắn bay lơ lửng trong không khí; bao gồm sulfate, nitrat, amoniac, natri clorua, cacbon đen, bụi khoáng và nước. Bụi hay hợp chất có trong bụi được gọi chung là Particulate Matter – ký hiệu PM.

Bụi mịn là bụi có kích thước nhỏ và siêu nhỏ có trong không khí.

Hiện nay, có ba loại bụi mịn mà chúng ta cần quan tâm, đó là:

• PM 10: Các hạt bụi có kích thước đường kính từ 2.5 tới 10 µm.
• PM 2.5: Các hạt bụi có kích thước đường kính nhỏ hơn hoặc bằng 2.5 µm.
• PM 1.0: là những hạt bụi dạng lỏng; hoặc rắn trôi nổi ngoài không khí, có đường kính nhỏ hơn hoặc bằng 1 micromet.

ThS. Vũ Xuân Đán – Trung tâm Bảo vệ sức khỏe lao động và môi trường TP. Hồ Chí Minh cảnh báo: “Bụi càng mịn càng dễ đi sâu vào hệ hô hấp. Nó có thể ảnh hưởng đến cấu trúc DNA; bởi sự mất cân bằng ôxy khiến các tế bào khỏe mạnh bị hủy hoại; ảnh hưởng đến sự chuyển hóa các chất hữu cơ của DNA.

Các hóa chất trong bụi cũng ảnh hưởng trực tiếp đến cấu trúc DNA. Các kim loại chuyển tiếp trong thành phần bụi như Cr, Cd, Ni và chất aldehyde có thể cản trở cơ chế sửa lỗi của DNA, gây ung thư phổi”.

2. Quá trình hình thành Bụi PM 2.5, PM 1.0, PM 10

Các hạt bụi mịn PM 2.5 và PM 10, PM 1.0 có thể sinh ra từ tự nhiên như cháy rừng; bụi sa mạc, khói núi lửa, các cơn bão cát, lốc xoáy; hoặc từ chất thải sinh vật như phấn hoa, bào tử nấm, nước thải côn trùng. Nhưng đa phần bụi được tạo ra từ các hoạt động của con người: từ khí thải của các phương tiện giao thông, hoạt động của các nhà máy công nghiệp, hoạt động xây dựng, đốt rơm rạ trong nông nghiệp, các hoạt động sinh hoạt tại các hộ gia đình (đặc biệt là đun nấu và sưởi ấm bằng than, củi), từ khói thuốc lá…

3. Tình trạng Bụi PM 2.5, PM 1.0, PM 10 ở Việt Nam

Theo công bố tại hội thảo “Ô nhiễm không khí – Mối đe dọa với sức khỏe cộng đồng” năm 2017 cho biết: Lượng bụi PM 2.5  trung bình năm 2016 ở TP HCM là 28,23 µg/m3 cao gấp ba lần so với tiêu chuẩn của WHO; trong khi tại Hà Nội chỉ số này lên tới 50,5 µg/m3 cao gấp đôi quy chuẩn quốc gia; và gấp năm lần so với ngưỡng trung bình của WHO. Như vậy, mức độ ô nhiễm không khí ở Hà Nội chỉ đứng sau thủ đô New Delhi của Ấn Độ (124 µg/m3); nơi ô nhiễm không khí nặng nhất nhì thế giới.

4. Cách để biết được không khí đang ô nhiễm

Để biết mức ô nhiễm không khí do bụi người dân có thể theo dõi chỉ số chất lượng không khí (viết tắt là AQI); ở trên phần mềm Airvisual cài miễn phí trên điện thoại được chạy trên hệ điều hành IOS; và Android hoặc xem kết quả quan trắc môi trường không khí trên trang web về vấn đề môi trường của Tổng cục Môi trường (enviinfo.cem.gov.vn); và bản tin dự báo thời tiết Hoặc mọi người có thể truy cập vào website http://aqicn.org; và nhập tên thành phố (hoặc tỉnh) của mình vào.

5. Bụi PM 2.5, PM 1.0, PM 10 với sức khỏe con người; và các dấu hiệu cho thấy cơ thể đang bị ảnh hưởng bởi không khí ô nhiễm

5.1. Bụi PM 2.5, PM 1.0, PM 10 với sức khỏe con người

PM 2.5 và PM 10, PM 1.0 đi vào đường hô hấp khi con người hít thở; nhưng mức độ xâm nhập khác nhau tùy theo kích thước hạt bụi. Trong khi PM 10, PM 1.0 đi vào cơ thể qua đường dẫn khí và tích tụ trên phổi; thì PM 2.5 đặc biệt nguy hiểm hơn vì chúng bé đến mức có thể luồn lách vào các túi phổi; tĩnh mạch phổi và xâm nhập vào hệ tuần hoàn máu, là nguyên nhân gây nhiễm độc máu; máu khó đông khiến hệ tuần hoàn bị ảnh hưởng; làm suy nhược hệ thần kinh điều khiển hoạt động của cơ tim gây ra các bệnh tim mạch; chứa nhiều kim loại nặng có khả năng gây ung thư; hoặc tác động đến DNA và gây ra đột biến gen, gây bệnh tiểu đường…

Những hạt bụi mịn xâm nhập làm giảm chức năng của phổi; viêm phế quản mãn tính, gây nên bệnh hen suyễn và ung thư phổi. Đồng thời, khiến tình trạng bệnh trở nặng hơn và có thể tử vong; Làm cho thai nhi chậm phát triển, Trẻ sinh ra bị ít cân; nhiều khả năng bị suy nhược thần kinh và tự kỷ.

5.2. Các dấu hiệu cho thấy cơ thể đang bị ảnh hưởng bởi không khí ô nhiễm

• Kích ứng mắt, da, mũi và cổ họng; ho, khạc đàm, tức ngực, khó thở (Những triệu chứng này sẽ biến mất khi chất lượng không khí được cải thiện).
• Ở những người có sẵn bệnh phổi như hen suyễn; bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính có thể làm tăng các triệu chứng của bệnh như ho, nặng ngực, thở khò khè, khó thở.  Nếu có sẵn bệnh tim mạch, việc tiếp xúc với bụi có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng; bao gồm làm nặng thêm tình trạng bệnh, cơn đau thắt ngực, đột quỵ. Khi không có triệu chứng cũng không chắc là an toàn.

6. Cách bảo vệ sức khỏe khi không khí bị ô nhiễm

Khi đi ra bên ngoài đường, đeo khẩu trang đúng tiêu chuẩn để bảo vệ khỏi bụi trong không khí.

Không tập thể dục hay làm việc ở nơi bị ô nhiễm không khí; tránh các hoạt động mạnh khiến phải hít thở nhanh hơn hoặc sâu như đạp xe, chạy bộ…

Hạn chế di chuyển trên những con đường và đường cao tốc đông đúc; những nơi này chất lượng không khí thường xấu hơn vì khí thải từ các phương tiện giao thông.

Trồng nhiều cây xanh xung quanh nhà, trên đường đi giúp làm sạch không khí.

Nếu nhà ở trong khu vực có mức độ ô nhiễm bụi cao: giữ nhà sạch sẽ, lau khăn ướt, sử dụng máy hút bụi có bộ lọc HEPA, sử dụng máy lọc không khí đúng tiêu chuẩn.

Hạn chế làm ô nhiễm thêm không khí như đun nấu bằng than củi nơi kém thông khí, đốt nhang,..

Ăn nhiều thực phẩm giàu chất chống oxy hóa như rau; trái cây để bảo vệ sức khỏe chung và tránh sự hình thành các gốc tự do từ không khí ô nhiễm.

Nếu xuất hiện những triệu chứng như ho, khó thở, đau mắt; ngứa họng thì cần đi khám bác sĩ ngay. Đối với người già, phụ nữ mang thai, người đang mắc bệnh hô hấp và tim mạch, trẻ sơ sinh, trẻ em:  hạn chế hoạt động ngoài trời là cần thiết khi chỉ số chất lượng không khí từ mức độ 3 trở lên.

6.1. Lựa chọn khẩu trang phù hợp, chống được bụi mịn

Việc trang bị những loại khẩu trang chuyên dụng; có các lớp lọc đặc biệt để ngăn chặn bụi mịn thâm nhập vào phổi là điều tối quan trọng trong khoảng thời gian này. Dưới đây là một số lựa chọn khẩu trang lọc bụi mịn được đánh giá cao; và đang phổ biến tại Việt Nam mà bạn có thể tìm mua ngay bây giờ

Khẩu trang Cambridge Mask:

• Là mẫu khẩu trang sử dụng công nghệ lọc của Bộ Quốc Phòng Anh; giúp loại bỏ gần 100% các hạt bụi siêu mịn, khí độc, vi khuẩn và virus gây hại cho sức khoẻ con người. Sản phẩm có giá 390.000 đồng

Khẩu trang NeoMask:

• Là thương hiệu khẩu trang Việt Nam. Sản phẩm có 4 lớp bao gồm, lớp vải chính, một lớp lọc bụi cao cấp; một lớp than hoạt tính và lớp vải thấm mồ hôi. NeoMask đạt tiêu chuẩn N95, lọc được mùi hôi, hóa chất, khói bụi 95%. Bên cạnh đó, người dùng có thể rửa hay giặt khẩu trang để sử dụng lại nhiều lần từ 1-3 tháng. NeoMask có giá 32.000 đồng

Khẩu trang Xiaomi AirPOP:

• Xuất xứ Trung Quốc được bán với giá 69.000 đồng. Khẩu trang có 4 lớp, ngăn được những loại bụi có kích thước siêu nhỏ như PM 2.5. Bên cạnh đó, sản phẩm còn có van xoay để thoát khí và hơi nóng.

Khẩu trang 3M:  

• Xuất xứ từ Mỹ và có giá bán 50.000-100.000 đồng. Sản phẩm được làm bằng vải than hoạt tính, khả năng lọc được bụi, khói, vi khuẩn khoảng 95%. Khẩu trang 3M có hình dáng phù hợp đảm bảo độ kín.

Khẩu trang Airphin:

• Loại khẩu trang đến từ Tây Ban Nha này cũng đang được nhiều người dùng Việt ưa chuộng vì có giá rẻ; chỉ khoảng 50.000 đồng mà vẫn lọc được ít nhất 95% lượng bụi mịn tới PM 2.5.

Khẩu trang Pitta:

Là thương hiệu khẩu trang của Nhật, có giá bán từ 66.000 đồng. Sản phẩm này được làm từ chất liệu Polyurethane mềm mịn, có độ co giãn tốt. Khẩu trang có thể lọc vi khuẩn đến 2.5 µm cũng như chống tia UV; ngăn ngừa bệnh về da và ung thư da

Đối với các bé có thể dùng các loại khẩu trang:

Khẩu trang trẻ em Anxin chống bụi PM 2.5: Giá 39.000đ/sản phẩm

Khẩu trang Gấu Pigeon kháng khuẩn: Xuất xứ Nhật Bản, Giá 105.000đ/sp

hẩu trang Pitta Mask: Xuất xứ Nhật Bản, Giá 35.000đ/sp (Lưu ý: Chỉ dùng cho trẻ 3-5 tuổi)

Khẩu trang Skater cho bé hình thỏ: Xuất xứ Nhật Bản, Giá 94.937đ/sp

Khẩu trang thông minh Airplus (Air+) Singapore: Giá 155.000đ/sp

Khẩu trang hữu cơ Goguma Hàn Quốc: Giá 265.000đ/sp

6.2. Thị trường máy lọc không khí giúp lọc bụi mịn

Máy lọc không khí được xem là sản phẩm được khuyên dùng; để hạn chế hạt bụi mịn xâm nhập vào cơ thể. Các loại máy lọc không khí hiện nay khá đa dạng về kiểu dáng; và phù hợp với nhiều loại không gian phòng khác nhau. Từ nhà ở, văn phòng đến các địa điểm công cộng đều có thể sử dụng các loại thiết bị này để thanh lọc bầu không khí xung quanh chúng ta.

Thị trường máy lọc không khí tại Việt Nam hiện phần lớn là hàng của Sharp, Daikin, Hitachi (Nhật Bản), Coway (Hàn Quốc) hay Electrolux (Thụy Điển). Giá loại hàng này đang có mức dao động rất lớn; từ 1,8 triệu đến hơn 30 triệu đồng, tùy tính năng được tích hợp, công suất và thương hiệu. Hiện tại, nhiều người đang lựa chọn máy tầm 4 đến 6 triệu đồng; vì độ bao phủ phù hợp với diện tích phòng của đa số người dùng (20 – 40m2); lại có đủ chức năng cần thiết.

Sản phẩm thuộc tầm giá 7 – 12 triệu đồng cũng có nhiều người quan tâm vì ngoài khả năng lọc bụi ở diện tích lớn (trên 50 m2); chúng còn có thể lọc bụi mịn (PM 2.5), tích hợp cảm biến đo chất lượng không khí; lọc mùi hôi hay kết nối Internet và gửi thông tin từ xa qua smartphone. Các mẫu cao cấp hơn nữa thường có thêm tính năng chống côn trùng, chống ẩm, tạo ẩm…

Điều quan trọng là phải làm thế nào để giữ cho môi trường trong sạch?

Mỗi công dân hãy là một thành viên tích cực, có ý thức bảo vệ môi trường: hãy trồng thêm cây xanh; không đốt vàng mã; sử dụng nguyên liệu sạch…; Mỗi người có ý thức một chút sẽ góp phần bảo vệ môi trường trong lành cũng là bảo vệ lá phổi của chúng ta.

TKT Maids dịch vụ vệ sinh văn phòng hàng đầu tại TPHCM mong muốn góp một phần nhỏ bé của mình giúp bạn có những kiến thức để bảo vệ sinh khỏe bản thân, gia đình và cộng đồng.

Có thể bạn chưa biết, nếu môi trường bên ngoài đã rất ô nhiễm; hay cũng cần lưu ý, môi trường bên trong tòa nhà văn phòng cũng cần luôn giữ sạch sẽ; ngăn nắp và gọn gàng.

Trong bài viết tiếp theo chúng tôi sẽ đi sâu tìm hiểu các loại khẩu trang nào trên thị trường thực sự chống lại được bụi mịn. Các loại khẩu trang nào chống được bụi thông thường và không chống được bụi mịn? Các loại máy lọc không khí, lọc bụi mịn hoạt động như thế nào?

Nguồn: Công ty Cung cấp Tạp vụ TKT Maids

Nguồn: Công ty tạp vụ văn phòng TKT Maids